ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 10، دی 1399 ، شماره پی در پی 56

«تحلیل سبک شناسی داستان رستم و سهراب برپایۀ سویه های پنجگانۀ سبک‌شناسی»

صفحه (211 - 229)
مختار ابراهیمی (نویسنده مسئول)، منوچهر جوکار ، شهرام جلیلیان ، ولی الماسی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تیر 1399

چکیده

درهم بافتگی هنریِ سویه های سبکی در متنهایی که سبک متعالی دارند، ویژگی بنیادین به شمار میآید. در شاهنامۀ فردوسی که در نوع ادبی حماسی، شاهکاری جهانی است همۀ سویه های سبک‌ساز دست به دست هم داده تا توانسته سبک حماسی را بنمایانند. آن چه در پایه های این سبک حماسی حضور دارد، اندیشۀ اسطوره ای-حماسی با رویکردی ایرانی است. این اندیشۀ اسطوره ای-حماسی، زمان و مکان اعصار ابتدایی زندگی، تا دوره های تمدن بشری را نشان میدهد. در این مقاله تلاش شده است، در سویه های گوناگون سبک‌شناسی، یعنی در سویه های اسطوره ای، حماسی، تأویل پذیری، زبانی و تصویری، زیرساختهای مفهومی داستان رستم و سهراب آشکار شود. باری، سویه های سبکی داستان رستم و سهراب، نمایشی از اسطورۀ حماسی شدۀ آفرینش به دست میدهند که در پیکر رستم و تهمینه و سهراب به ستیزی دست مییازند تا مهرورزی و باروریِ تقدیس شده را یادآوری کنند.

کلمات کلیدی
سبک حماسی , سویۀ اسطوره ای , سویۀ حماسی , سویۀ تأویل پذیری , سویۀ زبانی , سویۀ تصویری

• - اسطوره، بیانِ نمادین، اسماعیل‌پور، ابوالقاسم، تهران: سروش، چاپ دوم، (1387).
• - اوستا، گزارش و پژوهش دوستخواه، جلیل، تهران: مروارید، چاپ پنجم، (1379).
• - «بررسی و مقایسۀ‌ سبک حماسه‌سرایی ایلیاد و شاهنامه از منظر تعهد ادبی»، قبادی، حسینعلی، سعید بزرگ‌بیگدلی و حجت عباسی، فصلنامۀ‌ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال ششم، شمارۀ 18، صص 139-176، بهار (1389).
• - پژوهشی در اساطیر ایران، بهار، مهرداد، تهران: آگاه، چاپ دوم، (1376).
• - «تحلیل سبک‌شناختی داستان هفت‌خوانِ رستم شاهنامه در چارچوب دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی»، فضائلی، سیده‌مریم و شیما ابراهیمی، فصلنامۀ‌ مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، سال اول، شمارۀ‌4، صص119-142، بهار (1393).
• - «توانائیهای فردوسی در شخصیت‌پردازی، یکی از ویژگی‌های سبکی»، محمدنژاد، معصومه، علی‌محمد پشت‌دار، مرتضی حاجی مزدارانی و علی‌اصغر کاکوجویبارانی، فصلنامۀ‌ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال نهم، شمارۀ دوم (پیاپی 32)، صص 208-225، تابستان (1395).
• - دانش‌نامۀ‌ اساطیر جهان، وارنر، رکس، برگردان ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: نشر اسطوره، چاپ‌ دوم، (1387).
• - دانش نامۀ‌ مزدیسنا، اوشیدری، جهانگیر، تهران: مرکز، چاپ دوم، (1378).
• - دانش‌نامۀ‌ نظریه های ادبی معاصر، مکاریک، ایرنا ریما، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه، چاپ چهارم، (1388).
• - زَروان در حماسۀ ملی ایران، اردستانی رستمی، حمیدرضا، تهران: شیرازه، (1394).
• - سبک شناسی، بهار، محمّدتقی (ج1)، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم، (1373).
• - سبک شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، غلامرضایی، محمّد، تهران: جامی، چاپ سوم، (1387).
• - سبک شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، فتوحی رودمعجنی، محمود، تهران: سخن، (1391).
• - شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم، به کوشش جلال خالقی‌مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، دفتر دوم، کالیفرنیا: انتشارات مزدا، (1369).
• - شاهِ نامه ها، شمیسا، سیروس، تهران: هرمس، (1396).
• - شرح آرزومندی (سبک شناسی شعر و بررسی سبک شخصی خاقانی و مقایسۀ آن با حافظ)، ابراهیمی، مختار، اهواز: انتشارات معتبر، (1385).
• - غمنامۀ رستم و سهراب، شعار، جعفر و حسن انوری، تهران: نشر قطره، چاپ پانزدهم، (1375).
• - قهرمانِ هزارچهره، کمپبل، جوزف، ترجمۀ شادی خسروپنا، تهران: گل آفتاب، چاپ نهم، (1398).
• - کلیات سبک شناسی، شمیسا، سیروس، تهران: میترا، چاپ ششم، (1380).
• - «مقایسۀ سبک‌شناسانۀ تشبیهات شاهنامه با تشبیهات گرشاسبنامه»، نجفی، عیسی و حامد پیری، فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال ششم، شمارۀ اول (پیاپی 19)، صص 411-430، بهار (1392).